کلاژن | فواید، عوارض، کاربردها و میزان مصرف
کلاژن
کلاژن یک پروتئین ساختاری بسیار مهم در بدن انسان و سایر موجودات زنده است. نزدیک به هشتاد درصد وزن بافت پوست را کلاژن تشکیل می دهد. این پروتئین یکی از فراوان ترین پروتئین های بدن انسان و سایر جانداران به حساب می آید. این پروتئین ساختاری از واحدهایی موسوم به تروپوکلاژن تشکیل می شود.
در ساخت تروپوکلاژن از آمینواسید های مختلفی استفاده می شود. اما سه مورد از مهمترین این آمینواسید ها پرولین، هیدروکسی پرولین و لایزین هستند. در سنتز کلاژن ویتامین C دارای نقش بسیار مهمی است. در واقع بدون ویتامین C اصلا کلاژنی سنتز نمی شود. به همین دلیل است که در افراد مبتلا به کمبود ویتامین C بیماری به نام اسکوروی یا اسکوربوت شایع است.
در این اختلال شخص دچار خونریزی لثه می شود. لثه یکی از اجزای بافت همبند به شمار می آید. بافتی که نقش بسیار مهمی در نگهداری دندان ها دارد. اساسا این پروتئین ساختاری بخش مهمی از بافت های همبند را می سازد. یکی از نواحی دیگری که این پروتئین ساختاری در ساخت آن نقش بسیار مهمی دارد غضروف مفصلی و استخوان هاست.
به همین دلیل است که اختلال سنتز این پروتئین ساختاری با آسیب غضروف مفصلی و استخوان نیز همراه خواهد بود. بنابراین اهمیت آن بسیار فراتر از چیزی است که در نگاه اول به نظر می رسد.
فواید کلاژن برای پوست
استفاده از کلاژن در فرمولاسیون های آرایشی بهداشتی در سالهای اخیر بسیار متداول شده است.کلاژن در شکل معمول خود به راحتی از سطح پوست جذب نمی شود. ولی وقتی آن را به صورت هیدرولیزه و همراه با سایر عوامل مانند امولینت ها و امولسیفایر ها استفاده می کنند، می تواند از سطح پوست جذب داشته باشد.
پودر کلاژن، الاستین و فیبرونکتین در صورتی که به صورت خوراکی استفاده شوند، می توانند مواد اولیه مورد نیاز برای سنتز این پروتئین ساختاری در داخل بدن را تامین کنند. بنابراین مصرف فرآورده هایی مانند کلاژگان و کلاژگان پلاس می تواند مونومر های لازم برای سنتز بافت همبند را تامین نماید.
این موضوع در سنتز غضروف مفصلی، بافت های همبند زیرپوستی، بافت همبند نگهدارنده روده ها، بافت استخوان و حتی بافت عضلانی به شدت مطرح است. با این وجود مصرف موضعی از این پپروتئین نیز خالی از اثر نیست. به خصوص اگر این پروتئین ساختاری به فرم هیدرولیز شده و در کنار سایر مواد مانند انواع امولینت ها و سورفاکتانت ها استفاده شود.
این مواد همگی خاصیت جذب افزا یا Enhancer دارند. مواد جذب افزا قابلیت افزایش جذب پوستی ترکیبات حجیم تری مانند پپتیدهای هیدرولیز شده را دارا هستند. از طرفی خود کلاژن قابلیت مرطوب کنندگی عمیق دارد.
کلاژن هیدرولیز شده در کنار رویال ژلی و عصاره زعفران نقش بسیار مهمی در ترمیم آسیب های پوستی دارند. این ترکیبات شبیه به هیالورونیک اسید اثرات مرطوب کنندگی عمقی دارند. حتی از برخی از این عوامل در برخی فرمولاسیون های کرم های ترک پا نیز ممکن است استفاده شود. کلاژن علاوه بر پوست در سلامت بسیاری از بافت های دیگر نقش دارد.
کلاژن می تواند از شدت درد مفصلی در مبتلایان به اختلال استئوآرتریت موثر باشد. این ترکیب می تواند در پیشگیری از استئومالاسی و استئوپنی نقش ایفا کند. کلاژن همچنین می تواند مانع از تخریب بافت عضلات شود.
عوارض کلاژن برای پوست
کلاژن معمولا عوارض زیادی برای پوست ایجاد نمی کند. تنها عوارض معمول واکنش های ازدیاد حساسیت است. عوارضی همچون خارش پوستی و درماتیت. این عوارض البته بیشتر در مواردی دامنگیر افراد می شود که فرد به پروتئین های مورد استفاده در فرمولاسیون حساسیت داشته باشد. گاهی ممکن است همراه با کلاژن پروتئین های ناخالصی همراه باشد.
این پروتئین ها می توانند باعث آلرژی شوند. قرمزی، راش های پوستی، خارش و درماتیت در نتیجه حساسیت به برخی از اجزای جانبی این فرمولاسیون ها هم ایجاد گردد. با این همه در مورد محصولات شاربوت این عوارض بسیار کمتر مشاهده می شوند. این خصوصیت محصولات شاربوت است که هایپوآلرژنیک هستند.
حساسیت زایی این محصولات با استفاده از تست پچ (Patch Test) قابل اندازه گیری است. این حساسیت زایی در مورد محصولات شاربوت اندازه گیری شده و نتایج به نفع حداقل حساسیت زایی است. به طور کلی احتمال بروز عوارض جانبی شدید از سوی کلاژن پایین است. البته نباید از خاطر برد که سنتز مقادیر بیش از حد کلاژن در پوست می تواند با اختلالاتی همچون اسکلرودرما همراه شود.
اما این میزان کلاژن در نتیجه مصرف خوراکی یا موضعی کلاژن روی نمی دهد. اسکلرودرما یک بیماری ژنتیکی است و ربطی به مصرف موضعی یا خوراکی کلاژن ندارد.
میزان مصرف کلاژن در ماه چه قدر باید باشد؟
مصرف کلاژن به صورت پوستی روزانه توصیه می شود. ما هر روز آسیب های فراوانی به پوست خود وارد می کنیم. کاملا طبیعی است که مصرف کلاژن پوستی هر شب یا لااقل شبی یک بار تکرار شود. این کار باعث می شود آسیب های پوستی در طول شب تدریجا ترمیم گردد. مصرف ساشه خوراکی از این پروتئین مانند کلاژگان یا کلاژگان پلاس هم روزی یک بار یا لااقل هر 48 ساعت یکبار توصیه می گردد.
اگر بخواهیم کمی دقیق تر صحبت کنیم، توصیه می شود روزانه 5/2 تا 15 گرم کلاژن برای مدت هشت هفته یا بیشتر استفاده شود. این مقدار مصرف می تواند به خوبی این پروتئین از دست رفته بدن را جبران کند. به خصوص اگر این کلاژن در نتیجه فرآیند پیری از دست رفته باشد.
کاربردهای کلاژن سازی برای پوست
ساخت این پروتئین ساختاری به طور کلی با افزایش سن کاهش می یابد و همین موضوع باعث بروز علائم کهنسالی می شود. مصرف کلاژن به فرم مکمل خوراکی یا به فرم هیدرولیز شده موضعی می تواند تا حدی این پروتئین ساختاری از دست رفته را جبران کند. کلاژن سازی می تواند اثرات ضدچروک قوی داشته باشد.
تحریک سنتز کلاژن از ایجاد پیری پوست پیشگیری می کند. کلاژن همچنین تا حدودی مانع از بروز لکه های تیره پوستی می شود. یکی از مهمترین مزایای آن سفت کردن پوست و از بین رفتن پف زیر چشم است. این پروتئین ساختاری همچنین در تشکیل بافت همبند سایر نواحی بدن نقش دارد. از آن میان غضروف مفصلی و بافت استخوان اهمیت بسیار دارد.
بدون پروتئین ساختاری این بافت ها رو به تخریب می روند. تخریب غضروف مفصلی یکی از عوامل اصلی بروز آرتروز و استئوآرتریت است. بیماری که با بروز درد شدید در ناحیه مفاصل و به خصوص مفاصل تحت فشار مانند زانو همراه است.
سخن پایانی
در سال های اخیر استفاده از کلاژن در فرمولاسیون فرآورده های آرایشی بهداشتی با کاربرد موضعی بسیار افزایش یافته است. اگرچه کلاژن در فرم طبیعی خود جذب پوستی چندان قابل توجهی ندارد. اما وقتی به صورت کلاژن هیدرولیز شده مورد استفاده قرار گیرد، جذب آن افزایش می یابد. به خصوص اگر در فرمولاسیون آن از ترکیبات دیگری هم استفاده شود.
مصرف این فرآورده های پوستی مانند کرم کلاژن شاربوت حداقل به میزان سه بار در هفته شب ها روی پوست آسیب دیده توصیه می شود. البته همراه با این فرآورده ها باید از مکمل هایکلاژن مانند ساشه کلاژگان هم استفاده شود. مصرف خوراکی ساشه کلاژگان یا کلاژگان پلاس به میزان روزی یک عدد در کنار مصرف موضعی کمک می کند آسیب بافت همبند به حداقل ممکن برسد.
منابع
تهیه و تنظیم توسط تیم علمی شاربوت
