همه چیز درباره قارچ های پوستی
قارچ‌ها میکروارگانیسم‌های کوچکی از دسته یوکاریوت ها هستند که شامل گونه‌های مختلفی می شوند. مخمر و کپک دو شکل کلی قارچ ها هستند. سلول های قارچی برخلاف سلول های بدن انسان و جانوران دیواره سلولی قدرتمندی دارند. این دیواره سلولی نقش محافظتی دارد. بسیاری از انواع قارچ ها کاملا بی خطر هستند.
در حالی که برخی دیگر مانند کاندیدا آلبیکنز، کریپتوکوکوس نئوفورمنس، آسپرژیلوس فلاوس و فومی گاتوس می توانند بسیار خطرناک باشند. با برخی از این قارچ ها عفونت های شدیدی رخ می دهد. نمونه این عفونت های شدید موکورمایکوزیس است. در طول دوران پاندمی کرونا متاسفانه شاهد افزایش ابتلای برخی از بیماران مبتلا به کرونا به موکورمایکوزیس ریوی یا همان قارچ سیاه بودیم.
این عفونت باعث افت شاخص پروگنوز در بیماران مبتلا به کرونا میشد. به این معنا که شانس درمان و نجات بیمار را کاهش می داد. به خصوص که در بسیاری از این بیماران استفاده از کورتیکوستروئیدهای سیستمیک می توانست باعث ضعف ایمنی و افزایش بیشتر احتمال ابتلا به عفونت قارچی شود. برخی قارچ های پوستی مجموعه ای از فلور نرمال میکروبی پوست هستند.
برخی از این قارچ ها ممکن است از محیط یا بیماران دیگر به بدن فرد انتقال پیدا کند. به طور کلی عفونت های قارچی در مقایسه با عفونت های باکتریایی کمتر شایع هستند. اما در مورد عفونت های پوستی قارچی این وضعیت کمی فرق می کند. عفونت های قارچی پوستی و به خصوص عفونت ناخن بسیار شایع هستند.
علائم، علل و درمان قارچ‌های پوستی
قارچ های پوستی مجموعه ای از قارچ ها هستند که باعث بروز بیماری های پوستی می شوند. این قارچ ها می توانند باعث مصرف کراتین پوست شوند. در ازای مصرف کراتین پوست تکثیر می شوند. با تکثیر سلول های قارچی مزبور التهاب پوستی هم به وجود می آید. در عفونت های قارچی عموما قارچ هایی که روی پوست خزیده و کراتین سلول ها را مصرف می کنند، عملا پوست را از بین می برند.
به این ترتیب خارش و التهاب بروز می یابد. به خصوص اگر این عفونت در نواحی چین دار و مرطوب بدن رخ دهد خارش شدیدی ایجاد می کند. باید در نظر داشت که یکی از انواع عفونت های قارچی کچلی پا است. کچلی پا با ایجاد خارش بسیار شدید همراه است. این خارش با پوسته ریزی همراه خواهد بود.
قارچ‌های پوستی رایج و نحوه پیشگیری از آنها
یکی از رایج ترین قارچ های پوستی قارچ مالاسزیا فورفور است. این قارچ که با عنوان دیگر پیتروسپوروم فورفور هم شناخته می شود، عامل بروز گروهی از درماتیت های قارچی است. همین قارچ های مالاسزیا می توانند عامل بروز شوره سر هم باشند. شوره سر عموما ناشی از فعالیت و تکثیر قارچ های مالاسزیا اوال است. باید در نظر داشت که چربی بالای پوست کف سر می تواند زمینه را برای تشدید شوره فراهم کند. خشکی پوست سر یا سرما هم باعث افزایش بروز شوره سر می شود.
درمان‌های خانگی مؤثر برای قارچ‌های پوستی
از جمله درمان های خانگی قابل استفاده برای درمان عفونت های قارچی می توان به سرکه اشاره کرد. استفاده از سرکه سیب و سرکه قهوه ای از بهترین روش های قابل استفاده برای درمان خانگی عفونت های قارچی است. یکی دیگر از محصولات قابل استفاده برای کنترل عفونت های قارچی ماست است.
ماست پروبیوتیک در این زمینه می تواند بسیار مفید باشد. از ماست های غیرشیرین می توان برای این منظور استفاده کرد. پروبیوتیک های موجود در ماست می توانند از طریق ایجاد لاکتیک اسید مانع از عفونت قارچی شوند. در برخی موارد برای درمان عفونت قارچی واژن از مکمل های حاوی لاکتوباسیل ها استفاده می کنند. این لاکتوباسیل ها همان پروبیوتیک ها هستند.
روغن درخت چای به طور طبیعی حاوی ترکیبات ضد قارچی است. به همین خاطر است که در حال حاضر در برخی صنایع به تولید صابون هایی از روغن درخت چای می پردازند. روغن درخت چای یکی از درمان های خانگی قدرتمند برای عفونت های قارچی است. در یکی از روش های خانگی برای کنترل عفونت قارچی پوست می توان ضمادی تهیه کرد که به صورت مساوی حاوی روغن زیتون و روغن درخت چای باشد. این مخلوط را می توان 4 تا 5 بار در روز روی پوست آلوده به کار گرفت.
برای درمان عفونت قارچی واژن، می توان چهار تا پنج قطره مخلوط این دو روغن را بر روی تامپون ریخت و برای حداقل 2 ساعت آن را داخل واژن قرار داد. البته این روش ها برای زنان باردار توصیه نمی شود. سیر و ترکیبات دی سولفیدی موجود در آن نیز برای درمان عفونت های قارچی مفید هستند. مخلوط کردن پودر سیر با مقداری روغن زیتون باعث تولید خمیری می شود. این خمیر را می توان روی پوست آلوده به قارچ مالید و از این طریق عفونت را درمان کرد. یکی دیگر از مکملهای طبیعی حاوی ترکیبات ضدالتهاب و ضد میکروب زردچوبه است.
در ترکیب زردچوبه مولکولی به نام کورکومین حضور دارد. این ترکیب دارای اثرات ضد سرطان، ضد میکروب و ضد درد و ضد التهاب است. از دیگر روغن های گیاهی قابل استفاده برای کنترل عفونت های قارچی روغن آووکادو، روغن آرگان، روغن جوجوبا، شی باتر و روغن جوانه گندم است. روغن جوانه گندم در کنار روغن نارگیل می تواند نقش مهمی در کنترل علائم درماتیت و التهاب پوستی ناشی از آلودگی قارچ شود. اسانس و روغن نعنا فلفلی، روغن میخک یا اوژنیا و روغن اسطوقدوس، از دیگر ترکیبات گیاهی قابل استفاده برای درمان عفونت های قارچی هستند.
چگونه قارچ‌های پوستی را تشخیص دهیم و از بین ببریم؟
مهمترین روش تشخیص قارچ های پوستی کشت و مطالعه قارچ در زیر میکروسکوپ است. از عفونت های قارچی می توان نمونه هایی با استفاده از چسب اسکاچ تهیه کرد. این نمونه های جدا شده با استفاده از چسب اسکاچ برداشته می شوند.
در ادامه نمونه های قارچی با استفاده از رنگ های مختلف رنگ آمیزی می شود. با بررسی نمونه رنگ آمیزی شده در زیر میکروسکوپ نوری می توان دریافت که فرد با چه قارچی درگیر شده است. معمولا برای تشخیص قطعی منشا بیماری قارچی باید نمونه رنگ آمیزی شده را با نمونه های قارچی تیپیک موجود در آزمایشگاه مقایسه کرد.
معمولا عامل بروز بیماری قارچی را با توجه به شکل ظاهری سلول های قارچی زیر میکروسکوپ تشخیص می دهند. یکی از عواملی که برای تشخیص بیماری قارچی بسیار راهگشاست، هاگ ها یا اسپورهای قارچ است.
تفاوت بین قارچ‌های پوستی و سایر عفونت‌های پوستی
عفونت های قارچی پوستی در بسیاری از موارد می تواند باعث بروز خارش شود. همچنین عفونت های ناشی از قارچ های پوستی می تواند با بروز پوسته ریزی همراه باشد. به برخی از عفونت های قارچی پوسته اصطلاحا تینه آ (Tinea) می گویند.
علت این که به این عفونت های قارچی تینه آ می گویند این است که ظاهر ضایعه قارچی در این بیماری شبیه به یک کرم میله ای دور خود پیچیده است. باید در نظر داشت که در بیماری های قارچی پوست معمولا در اغلب اوقات خارش به عنوان یک علامت مطرح است. البته گاهی هم آلودگی قارچی منجر به تغییر پیگمانتاسیون پوست می شود.
قارچ‌های پوستی در کودکان
از مهمترین انواع عفونت های پوستی در کودکان می توان به درماتوفیتوز کودکان اشاره کرد. در این نوع بیماری قارچ هایی به نام درماتوفیت شروع به فعالیت و تکثیر می کنند. این قارچ ها می توانند با مصرف کراتین تکثیر حاصل کنند. این تکثیر در نهایت منجر به کلونیزه شدن قارچ ها منجر می گردد. در برخی موارد این عفونت ممکن است باعث بروز آبسه شود. به این آبسه ها اصطلاحا آبسه های کریونیک می گویند. این آبسه ها ممکن است با درد و قرمزی و التهاب همراه باشد.
محصولات ضد قارچ پوستی
محصولات ضد قارچی پوستی مناسب بیشتر از آن که بر اساسمشخصات و ویژگی های بیمار تعیین شوند، بر اساس ماهیت بیماری تعیین می گردند. به عنوان مثال در عفونت های کچلی ناخن معمولا از ترکیباتی مانند تربینافین به صورت خوراکی و موضعی استفاده می شود. تربینافین می تواند به صورت خوراکی در درمان عفونت کچلی ناخن استفاده گردد.
گاهی ممکن است عفونت قارچی به صورت شوره سر یا درماتیت کف سر ظاهر شود. خب طبیعی است در این حوزه باید از محصولاتی مانند شامپو کتوکونازول و یا پیریتیون زینک استفاده کرد. در برخی از این موارد قبل از استفاده از شامپو ممکن است نیاز به استفاده از لوسیون کلوتریمازول یا میکونازول داشته باشیم.
وقتی عفونت قارچی با قارچ هایی مانند کاندیدا یا مالاسزیا رخ می دهد، ممکن است در کنار استفاده از شامپو کتوکونازول پوستی لازم باشد از محصولاتی مانند لوسیون تولنفتات، لوسیون کلوتریمازول یا کرم میکونازول استفاده شود. وقتی عفونت قارچی همراه با التهاب باشد، ممکن سات لازم باشد از محصولات موضعی دیگری که حاوی کورتیکوستروئید نیز هستند استفاده کنیم.
به عنوان مثال از لوسیون مخلوط کلوتریمازلو و بتامتازون یا کرم تریامسینولون NN که علاوه بر تریامسینولون حاوی نئومایسین و نیستاتین نیز هست. نئومایسین اثر ضد باکتری دارد و نیستاتین اثر ضد قارچ.
قارچ‌های پوستی و سیستم ایمنی بدن
قارچ های پوستی یک نقش نرمال فلوری دارد. این قارچ ها می توانند باعث شوند عفونت های پوستی باکتریایی به وجود نیایند. قارچ های فلور نرمال پوست از بروز بسیاری از عفونت های پوستی مانند عفونت های استافیلکوکی و استرپتوکوک پیشگیری می کنند. در عین حال اگر فعالیت این سلول های قارچی تشدید شود، خود می توانند زمینه ساز عفونت های قارچی خاص شوند. ضعف سیستم ایمنی می تواند زمینه را برای بروز عفونت قارچی یا حتی سیستمیک شدن عفونت قارچی فراهم کند.
چگونه از قارچ‌های پوستی در ورزشکاران جلوگیری کنیم؟
شستشوی منظم پوست با استفاده از شامپوی بچه یا پن های درماتولوژیک اصلی ترین روش جلوگیری از بروز بیماری های پوستی قارچی در ورزشکاران است. پوشیدن طولانی مدت کفش و پوتین سربازی می تواند یکی از اصلی ترین ریسک فاکتورهای ابتلا به عفونت های قارچی به خصوص در ناحیه باشد.
مکان هایی که افراد زیادی در آن ها زندگی می کنند مانند خوابگاه های دانشجویی، بیمارستان ها، سربازخانه ها، مهد کودک ها و … از مکانهایی هستند که شیوع عفونت های ویروسی و قارچی بسیار بالاست. در بسیاری از این مکان ها متاسفانه رطوبت زیادی در محیط وجود دارد. رطوبتی که به خصوص در حمام و سرویس بهداشتی بسیار زیاد است. تعویض به موقع لباس زیر و جوراب هم از مهمترین روش های مقابله با عفونت های قارچی است.
تأثیر رژیم غذایی بر قارچ‌های پوستی
مصرف غذاهای حاوی پروتئین بالا، لبنیات کم چرب، سبزی تازه و میوه های کم شیرین نقش بسیار مهمی دارد. مصرف آب فراوان هم می تواند در این زمینه موثر باشد. در مقابل استفاده از کربوهیدرات بالا و غذاهای چرب احتمال بروز عفونت های قارچی را به خصوص از طریق تاثیر بر ترشح هورمون های جنسی و کورتیزول افزایش می دهد.
قارچ‌های پوستی در تابستان
قارچ های مولد شوره سر در زمستان و در هوای سرد معمولا بیشتر باعث بروز بیماری می شوند. اما قارچ های مولد کچلی به خصوص کچلی کشاله ران، کچلی پا و کچلی ناحیه زیر بغل بیشتر در فصل تابستان ایجاد مشکل می کنند. به خصوص اگر همراه با بروز وضعیت عرق سوز یا Prickly Heat باشد.
قارچ‌های پوستی و بهداشت فردی
اشخاصی که از مواد شوینده لایه بردار استفاده نمی کنند بیشتر در معرض ابتلا به عفونت های قارچی هستند. این مواد لایه بردار می توانند سلول های مرده پوست و لایه های شاخی شده لیز شده در اثر فعالیت قارچ را از محل تمیز کند. ورزش منظم، کاهش وزن، اجتناب از مصرف الکل و غذاهای چرب، کنترل دیابت و هیپرگلیسمی و کاهش مصرف غذاهای چرب در پیشگیری از بروز عفونت های قارچی می تواند مفید باشد.
نقش رطوبت و تعریق در ایجاد قارچ‌های پوستی
رطوبت از مهمترین منابع بروز عفونت های قارچی است. محیط های نمور و تاریک بهترین محل برای رشد قارچ ها و بروز آلودگی های قارچی هستند. لباس هایی که شسته می شوند و در مجاورت نور خورشید قرار نمی گیرند بیشتر در معرض آلودگی قارچی هستند. همواره توصیه می شود محیط حمام خشک نگه داشته شود. باید نواحی از پوست که چین دار هستند حتما خشک نگه داشته شوند. خشک کردن نواحی چین دار پس از استفاده از سرویس بهداشتی بسیار مهم است.
روش‌های پیشگیری از عفونت‌های قارچی در محیط‌های عمومی
استفاده از لوازم یک بار مصرف، شستشوی منظم وسایل شخصی، دوش گرفتن روزانه، خشک نگه داشتن لوازم بهداشتی و شخصی و تمیز نگه داشتن محیط زندگی از مهمترین عوامل پیشگیری از عفونت های قارچی هستند. باید کوشید که محیط سرویس های بهداشتی همواره خشک و تمیز نگه داشته شود. استفاده از سفید کننده و مایعات ضد عفونی کننده دیگر می تواند باعث از بین رفتن قارچ های محیطی شود.
قارچ‌های پوستی مزمن
برخی اوقات عفونت های قارچی پوست حالت مزمن پیدا می کنند. برای پیشگیری از بروز عفونت های قارچی راجعه پوستی، خشک نگه داشتن پوست به خصوص بعد از استحمام، به اشتراک نگذاشتن وسایل شخصی با دیگران بسیار مهم است. اشخاص بهتر است از لباس هایی با سایز مناسب استفاده کنند.
استفاده از لباس های تنگ و حاوی فیبرهای مصنوع احتمال بروز عفونت های قارچی پوستی را افزایش می دهد. تعویض مرتب لباس ها به خصوص لباس زیر و جوراب بسیار مهم است. فرد باید از پا برهنه راه رفتن در محیط های مرطوب اجتناب کند. رعایت کردن بهداشت ناخن ها، شستن مرتب دست و نیز کاهش وزن از مهم ترین تاکتیک ها برای کاهش ابتلا به عفونت های قارچی است. چاقی هم با ایجاد دیابت و هم با ایجاد چین های پوستی باعث تشدید عفونت های قارچی می شود.
استفاده از روغن‌های طبیعی برای درمان قارچ‌های پوستی
از مهم ترین روغن های گیاهی قابل استفاده برای درمان و پیشگیری از عفونت های قارچی روغن جوجوبا است. روغن های گیاهی دیگر مانند روغن آووکادو و روغن آرگان نیز می توانند با مرطوب کردن پوست سر و پیشگیری از تکثیر قارچ های پوست مانع از عفونت شود. یکی از مهمترین ترکیبات چرب موثر در پیشگیری از شوره سر شی باتر است.
این ترکیبات چربی گیاهی همگی در فرمولاسیون محصولات شاربوت استفاده شده است. از جمله محصولات حاوی این روغن ها می توان به ماسک های موی شاربوت اشاره کرد. اگرچه ماسک های مو نباید مستقیما با کف سر تماس داشته باشند، اما به هر حال باعث تعدیل جمعیت قارچ های نرمال فلور مو و پوست سر می شود.
قارچ‌های پوستی در افراد دیابتی
دیابت یکی از بیماری های تضعیف کننده سیستم ایمنی است. این بیماری می تواند باعث تضعیف شدید ایمنی شود. کنترل دقیق غلظت قند خون در این موارد بسیار مهم است. از جمله ترکیباتی که می تواند باعث تنظیم سطح قند شود، اینوزیتول است. اینوزیتول در کنار منیزیم در فرمولاسیون اینوپرگنا حضور دارد.
مکملی که به صورت سی عدد ساشه حاوی پودر در یک جعبه قرار داده می شود. این محصول با دوز یک عدد در روز استفاده می شود. این محصول می تواند باعث کنترل غلظت قند خون شود. به این ترتیب است که باعث کنترل علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک (PCOS) می شود. اگر عفونت قارچی در روی پوست ظاهر شوند، معمولا از شامپوی بدن حاوی کول تار یا کتوکونازول برای درمان استفاده می شود.
در این موارد باید کف شامپو برای مدت پنج دقیقه بر روی محل بماند. سپس آبکشی صورت می پذیرد. برای درمان عفونت های قارچی ممکن است گاهی مصرف آزول های ضد قارچ به صورت خوراکی یا تزریقی توصیه شود. به عنوان مثال مصرف فلوکونازول 50 تا 150 میلی گرم در روز. در حال حاضر داروهای زیادی از این خانواده به بازار دارویی معرفی شده اند.
از میان این داروها می توان به وریکونازول، فلوکونازول، ایتراکونازول و کتوکونازول اشاره کرد. در مواردی مانند عفونت های قارچی واژن ممکن است نیاز به مصرف فرم واژینال این آزول ها هم داشته باشیم. همچنین ممکن است نیاز به استفاده از محصولاتی مانند پروبیوتیک های واژینال باشد. مانند شیاف های پروبیوتیک.
گاهی ممکن است شستشوی محیط واژن با استفاده از دوش واژینال بتادین توصیه شود. بسیار مهم است که شخص برای پیشگیری از عفونت های قارچی واژینال به شستشوی منظم و تمیز نگه داشتن محیط واژن بپردازد. در صورتی که عفونت قارچی سر تشدید شود و پوسته ریزی فراوان رخ دهد ممکن است نیاز به مصرف فرآورده های موضعی سالیسیلیک اسید هم داشته باشیم.
آشنایی با انواع داروهای ضد قارچ پوستی
داروهای مورد استفاده در درمان عفونت های قارچی را می توان به دو دسته تقسیم کرد. گروه اول ترکیباتی هستند که ضد قارچ موضعی نامیده می شوند. این ترکیبات در راس خود مولکولی به نام کلوتریمازول دارند. کلوتریمازول هم به صورت فرآورده نیمه جامد و هم به صورت فرآورده مایع (لوسیون) طراحی و ارائه شده است.
این محصول می تواند برای درمان درماتیت های قارچی مورد استفاده قرار گیرد. برخی دیگر از داروهای ضد قارچ کاربرد واژینال دارند. این ترکیبات به صورت داخل واژینال استفاده می شوند. مورد اصلی کاربرد این محصولات عفونت های قارچی واژن هست. عفونت هایی که با ترشحات سفید رنگ همراه می باشد.
تأثیر تغییرات هورمونی بر بروز قارچ‌های پوستی
افزایش شدید سطح کورتیزول از مهمترین عوامل تشدید عفونت های قارچی است. گاهی ممکن است برخی بیماری های قارچی سیستمیک مانند کروموبلاستومایکوزیس و کاندیدیازیس سیستمیک در صورت بروز اختلالات هورمونی تشدید شود. به عنوان مثال در افرادی که دیابت مزمن دارند یا افرادی که دچار اختلالات تیروئید یا پاراتیروئید هستند بیشتر احتمال دارد عفونت های قارچی بروز یابد.
قارچ‌های پوستی و نقش استرس در تشدید علائم
استرس شدید می تواند باعث بالا رفتن مقدار کورتیزول در بدن شود. کورتیزول همان هیدروکورتیزون است. محصولی که با بالا رفتن غلظت آن در بدن سیستم ایمنی موضعی تضعیف می شود. بالا رفتن کورتیزول در بدن می تواند احتمال بروز جوش صورت را هم بالا ببرد. گاهی اوقات استرس شدید می تواند زمینه ساز تشدید بیماری هایی مانند سوریازیس شود. گاهی ممکن است با وقوع استرس روانی اجتماعی شخص دچار تشدید شوره بدن و سر شود.
سخن پایانی
قارچ ها یا مجموعه مخمرها و کپک ها ارگانیزم هایی هستند که باعث بروز درماتیت می شوند. این ارگانیزم ها در حالت عادی هم بر روی پوست حضور دارند. اما در برخی موارد ممکن است تکثیر شدید حاصل کنند. برخی از این قارچ ها می توانند بیماری زا باشند. برخی هم در حالت عادی روی پوست هستند و بیماری ایجاد نمی کنند.
اما گاهی ممکن است قارچ بیماری زای بالقوه ای در صورت تضعیف سیستم ایمنی تکثیر پیدا کند. این قارچ ها در صورت تکثیر باعث بروز بیماری می شوند. یکی از این قارچ ها مالاسزیا فورفور است. این قارچ در حالت عادی روی پوست ما حضور دارد. اما در صورت تضعیف ایمنی یا برخی عوامل هورمونی همین قارچ ها زمینه ساز بیماری های پوستی شوند.
برخی دیگر از قارچ های بیماری زا عبارتند از اپیدرموفایتن فلوکوزوم و میکروسپوروم ژیپسئوم هستند دو قارچی که زمینه ساز کچکی یا درماتوفیتوز می شوند. بسیار مهم است که فرد برای تقویت ایمنی موضعی از محصولاتی مانند بیوتین استفاده کند. قرص بیوتین 5 میلی گرمی داروافشان شایگان نمونه ای از این مکمل هاست.
از این مکمل ها می توان به صورت روزانه استفاده کرد. این مکمل ها زمینه بروز عفونت های قارچی ناخن و پوست و مو را به حداقل می رسانند. در عین حال ممکن است گاهی به دلایل متعددی مانند نوسانات هورمونی همین قارچ ها فعالیت شدید داشته باشند و باعث بیماری شوند. در راستای درمان عفونت های قارچی ناخن، پوست و مو می توان از محصولاتی مانند تربینافین استفاده کرد. البته برخی ترکیبات موضعی هم در این زمینه استفاده می شوند. از این میان می توان به پماد و لوسیون تولنفتات اشاره کرد. گاهی هم ممکن است از گوگرد، کول تار و پیریتیون زینک موضعی استفاده شود. یا محصولاتی که حاوی پیروکتون اولامین هستند.
