سورفکتانت های گلیکولیپیدی و نقش آن در میسلار واتر
در این مقاله به دنبال این هستیم که در مورد ترکیبی به نام گلیکولیپید صحبت بکنیم گلیکولیپید یک ترکیب متشکل از دو جزء قند و چربی است. بخش قندی این ترکیب حالت آبدوست یا هیدروفیل دارد. بخش چربی این ترکیب حالت آبگریز یا لیپوفیل یا هیدروفوب دارد.
گلیکولیپید ترکیبی است که به واسطه وجود هم زمان یک بخش قندی و یک بخش چربی در ساختار خود می تواند در واقع یک ترکیب دوگانه دوست یا آمفی فیل باشد. یعنی ترکیبی که حالت سورفکتانت و دوگانه دوست دارد. به همین خاطر در واقع می تواند در پاک کننده ها یا شوینده ها مورد استفاده گسترده ای قرار گیرد.
گلیکولیپید یک نسل جدید از سورفکتانت ها را تشکیل می دهد. ترکیبی که می تواند بالقوه خاصیت استفاده به عنوان یک شوینده کمتر حساسیت زا را داشته باشد.
گلیکولیپید چیست؟
گلیکولیپیدها گروهی از ترکیبات آلی هستند که از اتصال یک گروه کربوهیدارتی به لیپید تشکیل می‌شوند. بیشتر این ترکیبات در نیمه بیرونی غشای پلاسمایی سلول‌های مختلف قرار دارند. مسوولیت اصلی گلیکولیپیدها در سلول حفظ پایداری غشا و کمک به برقراری ارتباط بین سلولی است. در واقع سیگنالینگ بین سلولی تا حدود زیادی مرهون حضور گلیکولیپید هاست.
بدون این مولکول عملا امکان برقراری ارتباط ارگانیک بین بسیاری از سلول ها از دست می رود. این مولکول ها هستند که می توانند باروری را امکان پذیر سازند. این مولکول ها حتی در ایجاد بیماری هم نقش دارند. به عنوان مثال اگر گلیکولیپید های ساختار باکتری ها را حذف کنیم، باکتری قدرت بیماری زایی خود را از دست می دهد. باکتری ها به دو دسته مهم تقسیم می شوند.
باکتری های گرم منفی و باکتری های گرم مثبت. باکتری های گرم منفی در ساختار خود مولکولی به نام لیپوپلی ساکارید دارند. این مولکول با نام پیروژن نیز شناخته می شود. در واقع مولکول لیپو پلی ساکارید یا LPS ترکیبی تب زا به شمار می آید. این ترکیب می تواند در ساختار باکتری گرم منفی نقش مهمی در اتصال باکتری به سلول میزبان داشته باشد. بدون لیپو پلی ساکارید بخش بزرگی از بیماری زایی باکتری کاهش می یابد.
سورفاکتانت چه ماهیتی دارد و چه کار می کند؟
سورفاکتانت مولکولی با دو ناحیه است. یک ناحیه آب دوست و یک ناحیه آب گریز. سورفاکتانت می تواند از ناحیه آب دوست خود با مولکول های آب تماس برقرار کند. در مقابل از ناحیه آب گریز به برقراری اتصالات لیپوفیلی یا هیدروفوب با آلودگی ها می پردازد. این وضعیت در نهایت به حذف آلودگی ها می انجامد. سورفاکتانت ها انواع گوناگونی دارند.
سورفاکتانت های کاتیونی، آنیونی، آمفوتریک و غیریونی از آن جمله اند. این ترکیبات بر حسب میزان کف زایی و حساسیت زایی خود طبقه بندی می شوند. ترکیبات آمفوتریک و غیریونی سوزانندگی و تحریک کنندگی کمتری دارند. با این حال این ترکیبات شویندگی پایین تری نیز دارند. در مقابل ترکیبات آنیونی شویندگی بالاتری دارند اما تحریک کننده و سوزاننده مخاط ها و چشم هستند.
ترکیبات سورفاکتانت کاتیونی ترکیباتی با قدرت کف کنندگی و شویندگی پایین هستند اما تحریک کنندگی بالایی دارند. سورفاکتانت های کاتیونی خاصیت ضد باکتری هم دارند. از جمله این ترکیبات می توان به ستیل پیریدینیوم استات اشاره کرد. ساولن نیز یک ضدعفونی کننده کاتیونی است.
ساختار گلیکولیپید ها
گلیکولیپیدها ترکیباتی با خاصیت دو گانه دوست هستند. این ترکیبات بخش مهمی از غشای پلاسمایی سلول‌های جانوری، گیاهی و پروکاریوتی را تشکیل می دهند. انواع مختلف این مولکول در سلول‌های چربی ذخیره می‌شوند. بدن ما در نبود ATP و قند از گلیکولیپیدها به عنوان منبع انرژی استفاده می کند. کربوهیدرات‌ها، درشت‌مولکول‌هایی هستند از کربن، اکسیژن و هیدروژن تشکیل می شوند. واحد سازنده این ترکیبات مولکولی به نام مونوساکارید است. اگر دو مولکول قند به هم وصل شوند، ترکیب حاصل را دی ساکارید می نامند.
ترکیباتی که بین 3 تا 10 واحد قندی دارند، اولیگوساکارید نامیده می شوند. اگر بیش از ده واحد قندی پشت سر هم قرار گیرند، به مولکول حاصل پلی ساکارید می گویند. از به هم پیوستن یک واحد لیپیدی و یک واحد قندی گلیکولیپید تشکیل می شود. ساختار بسیاری از گلیکولیپید ها از گروه های منوساکارید یا اولیگوساکارید و گلیسرول تشکیل می شود. گلیسرول همان گلیسرین است. یک ترکیب الکل سه عاملی.
انواع گلیکولیپیدها
گلیکولیپیدها به دو دسته کلی گلیکواسفنگولیپید و گلیکوگلیسرولیپید تقسیم می‌شوند. گلیکواسفنگولیپید ها از یک زنجیره کربوهیدرات و یک واحد ترکیب موسوم به سرآمید تشکیل می شود. سرآمید خود متشکل از اسفنگوزین و اسیدهای چرب است. اسفنگوزین هم یک نوع الکل آمینه چرب به شمار می آید. در مقابل گلیکوگلیسرولیپیدها همان گلیکولیپیدهای کلاسیک هستند.
این ترکیبات از یک زنجیره کربوهیدرات، یک واحد الکل چرب گلیسرول و دم های اسید چرب تشکیل می شود. در ساختار سلول های ما این ترکیب حضور دارد. محل اصلی این ترکیب نیمه خارجی غشا است.
گانگلیوزیدها به عنوان گروهی از ترکیبات گلیکولیپیدی
گانگلیوزیدها گروه دیگری از ترکیبات خانواده گلیکولیپید هستند. این مولکول‌ها از جمله لیپیدهای اصلی موجود در ساختار نورون‌های مغز هستند. سربروزید یکی از اعضای این خانواده به شمار می آید. سربروزید ها ساده ترین انواع گلیکواسفنگولیپیدها هستند. مقدار سربروزید در بافت مغز بسیار فراوان است.
مقدار این گلیکولیپیدهای خنثی در بخش سفید مغز و غلاف میلین نورون‌های عصبی بسیار زیاد است. گالاکتوزیل‌سرامید و گلوکوزیل سرامید دو نوع اصلی سربروزیدها در غشای سلولی پستانداران هستند. این مواد از پرمصرف ترین انواع گلیکولیپیدها در فرمولاسیون های آرایشی بهداشتی به شمار می آیند. گالاکتوزیل‌سرامید از اتصال گالاکتوز به سرامید و گلوکوزیل سرامید از اتصال گلوکز به سرامید تشکیل می‌شود.
میسلار واتر چیست؟
میسلار واتر فرآورده ای متشکل از میسل های پراکنده در آب است. میسل تشکیلاتی است که از به هم پیوستن مولکول های سورفاکتانت حاصل می شود. تعدادی مولکول سورفاکتانت به هم می پیوندند و ساختاری کروی شکل را به وجود می آورند. این مولکول ها می توانند در غلظتی موسوم به CMC به هم پیوندند.
غلظت موسوم به CMC را در اصطلاح غلظت بحرانی تشکیل میسل نیز می نامند. در این غلظت مولکول های سورفاکتانت به هم می پیوندند و ساختارهای کروی شکل میسلار را به وجود می آورند. ساختار میسل به گونه ای است که می تواند باعث به دام انداختن آلاینده ها شود. میسل در مرکز خود فضایی کاملا چرب را به وجود می آورد.
این فضای چرب می تواند آلودگی ها را که عموما پایه چرب دارند، محصور نماید. میسلار واتر در واقع وضعیتی شبیه سورفاکتانت حل شده در آب دارد. درست شبیه یک محلول رقیق از صابون در آب. با این تفاوت که pH میسلار واتر کنترل شده است. به علاوه میسلار واتر به جای آن که حاوی سورفاکتانت های پراکنده بی نظم باشد، در واقع حاوی تشکلات منظم میسلار است.
میسلار واتر گیکولیپیدی
میسلار واتر گلیکولیپیدی به جای استفاده از سورفاکتانت های شیمیایی معمول از ترکیبی به نام گلیکولیپید استفاده کرده است. در واقع در فرمولاسیون میسلار واتر گلیکولیپیدی به جای استفاده از ترکیباتی مانند سدیم لوریل سولفات، سدیم لوریل اتر سولفات، ستیل پیریدینیوم استات و … از تشکیلات میسلار حاصل از گلیکولیپید ها استفاده شده است.
این تشکیلات گلیکولیپیدی در مقایسه با ترکیبات سورفاکتانت کلاسیک تحریک کنندگی کمتری دارند و پاک کنندگی بسیار بالا. حتی این ترکیبات در صورت خورده شدن با احتمال بسیار کمی از بروز سمیت همراه است.
میسلار واتر شاربوت
گلیکولیپید ها در ساختار و در فرمولاسیون فراورده هایی مثل میسلار واتر مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از محصولات مرتبط با این حوزه میسلار واتر شاربوت است. میسلارواتر شاربوت برای کاربرد بر روی دو نوع پوست پوست چرب و مختلط و پوست خشک و نرمال طراحی و فرموله شده است.
از این محصول می توان شب ها در ابتدای روتین پوستی استفاده کرد و در واقع برای پاک سازی سطحی آلاینده های روی پوست بهره گرفت. گلیکولیپید ها علاوه بر پاک کنندگی خاصیت امولینت هم دارند. امولینت یعنی ترکیبی که می تواند باعث نرم کردن و مرطوب کردن پوست شود. این ترکیبات می توانند سطح پوست را مرطوب و از خشکی اگزما و التهاب پیشگیری کنند.
میسلار واتر هایی که در نسل جدید با استفاده از گلیکولیپید طراحی و فرموله شده اند باعث خشکی پوست نمی شوند. این فرآورده ها به هنگام استفاده نیازی به شست و شو هم ندارند. نکته بسیار مهم دیگر در مورد میسلار واتر های شاربوت این است که این فراورده ها ایجاد درماتیت نمی کنند. این فرآورده ها حتی برای نواحی مثل دور لب و دور چشم قابل استفاده هستند. یعنی نواحی که معمولا توصیه می شود میسلار واتر در آن نواحی استفاده نشود. به دلیل این که به هر صورت نواحی حساسی هستند.
اما میسلار واتر شاربوت را به خاطر حضور این گلیکولیپید ها می توان به راحتی استفاده کرد. یکی دیگر از خصلت های بسیار مهمی که میسلار واتر شاربوت دارد این است که فاقد الکل است. به خاطر همین می توان با خیال راحت به خصوص روی پوست های حساس از میسلار واتر شاربوت استفاده کرد. میسلار واتر شاربوت می تواند به عنوان پاک کننده آرایش (Eye Make Up Remover) هم استفاده شود.
سخن پایانی
میسلار واتر گروهی از فرآورده های آرایشی بهداشتی هستند. فرآورده هایی با کاربرد گسترده به عنوان پاک کننده آرایش. همچنین فرآورده هایی که برای از میان برداشتن آلاینده های سطحی پوست استفاده می شوند. میسلار واترها در واقع فرآورده هایی هستند که از پراکنده کردن ترکیبات دو گانه دوست در آب به دست می آیند.
این ترکیبات دو گانه دوست می توانند ماهیت شیمیایی متنوعی داشته باشند. گاهی در ساختار میسلار واتر از ترکیباتی مانند توئین، اسپن یا پولوکسامر استفاده می شود. گاهی هم در ساختار این ترکیبات از سورفاکتانت های کاتیونی استفاده می شود. سورفاکتانت هایی از خانواده کوات. سورفاکتانت های کاتیونی از خانواده آمین کواترنر هستند. وقتی این ترکیبات دور هم قرار می گیرند، ساختارهای متنوعی ایجاد می کنند. یکی از این ساختارها موسوم به میسل است. حال اگر در پایه فرآورده آب به میزان گسترده استفاده شده باشد، عملا فرآورده ای به نام میسلار واتر به وجود می آید.
میسلار واتر فرآورده ای با خاصیت پاک کنندگی بالا ست. اگر در فرمولاسیون این فرآورده ها از ترکیباتی مثل سورفاکتانت های گلیکولیپیدی استفاده شود، میسلار واتر های نسل جدید حاصل می شود. فرآورده هایی که نیاز به شستشو ندارند. کمترین میزان حساسیت زایی را دارند. و می توانند برای پاک کردن آرایش لب و دور چشم هم استفاده شوند. یکی از این محصولات میسلار واتر شاربوت است. محصولی که سوزاننده نیست. فاقد پارابن و الکل است. از سورفاکتانت های یونی در فرمولاسیون آن استفاده نشده است.
و می توان از آن برای پاک کردن آرایش لب و دور چشم هم می شود استفاده نمود. در فرمولاسیون این محصول از سورفاکتانت های گلیکولیپیدی به عنوان پاک کننده استفاده شده است. این سورفاکتانت ها می توانند بدون ایجاد سوزش و درماتیت باعث پاک کردن آلودگی ها از سطح پوست شوند. البته در مقایسه با سورفاکتانت های غیریونی یا آمفوتریک معمول قیمت نسبتا بالاتری هم دارند. از جمله سورفاکتانت های غیریونی کلاسیک می توان به ترکیبات خانواده توئین، اسپن و پولوکسامر اشاره کرد. از میان سورفاکتانت های خانواده آمفوتریک هم مشتقات بتائین و سولفوبتائین بیشتر استفاده می شوند. ماده اصلی اکتیو میسلار واتر شاربوت سورفاکتانت گلیکولیپیدی است.
