همه چیز در مورد فری سولفات
فری سولفات اصطلاحی است که به شامپو و ماسک های موی فاقد ترکیبات خانواده سولفات اطلاق می شود. سولفات نوعی سورفاکتانت یا شوینده است. ترکیبی آلی با گروه سولفات یا سولفونات در یک انتها. ترکیبی که می تواند باعث ایجاد کف شود. ترکیبی که اثر شوینده و پاک کننده دارد. ترکیبی که می تواند با داشتن دو بخش آب دوست و آب گریز آلاینده ها را از روی پوست بردارد و در آب حل کند.
شامپوی بدون سولفات چیست ؟
در طراحی و فرمولاسیون شامپوهای بدون سولفات از سورفاکتانت هایی استفاده می کنند که به جای سورفاکتانت های خانواده سولفات و سولفونات حاوی ترکیباتی از خانواده سارکوزینات، مشتقات سوکسینات، بتائین و خانواده توئین و پولوکسامر هستند.
گاهی اوقات از ترکیباتی مانند خانواده گلوکونات ها و گلوکوسپتات ها هم به عنوان سورفاکتانت ها استفاده می شود. این مجموعه از سورفاکتانت ها در کل اثر شوینده دارند، اما باعث آسیب کراتین نمی شوند. از این ترکیبات در شامپو و ماسک مو استفاده می شود.
چه افرادی باید از شامپوی بدون سولفات استفاده کنند ؟
افرادی که موهای حساس یا پوست سر حساس و خشک دارند و افرادی که دارای سابقه ابتلا به درماتیت سبوره یا انواع دیگر التهاب های پوستی هستند، کاندیداهای مناسبی برای استفاده از این محصولات هستند. همچنین افرادی که سابقه بروز بیماری های خودایمنی پوستی را داشته اند، می توانند تارگت فروش و مصرف این محصولات باشند.
به عنوان مثال کسانی که سابقه ابتلا به سوریازیس یا لیخن پلان را دارند، بهتر است از محصولات فاقد سولفات استفاده کنند. همچنین است افرادی که در معرض ابتلا به شوره سر هستند.
آیا سولفات برای مو مضر است ؟
سولفات به کراتین مو آسیب می رساند. سولفات ها و سولفونات ها از مهمترین عوامل آسیب رسان به بافت کراتین هستند. به خصوص در افرادی که سابقه ابتلا به موخوره را دارند، استفاده از فرآورده های حاوی سولفات می تواند با تشدید آسیب تارهای مو همراه باشد. در این افراد احتمال بروز حالت گره خوردگی در موها بالاست.
فری سولفات و انواع مختلف آن در محصولات آرایشی و بهداشتی
فری سولفات اصطلاحی است که به شامپو و ماسک های موی فاقد ترکیبات خانواده سولفات اطلاق می شود. وقتی به جای سولفات و سولفونات از ترکیبات دیگری مانند سارکوزینات، سوکسینات و گلوکونات ها استفاده شود، در واقع محصول به صورت سولفات فری در می آیند. با این حال به جز گلوکونات ها، سایر سورفاکتانت های مورد استفاده ممکن است با برخی عوارض نیز همراه باشند.
در برخی محصولات هم از نمک های فسفات استفاده می شود. در بسیاری از فرمولاسیون های فاقد سولفات و سولفونات از ترکیباتی مانند مشتقات سیلیکون نیز استفاده می شود. یکی از انواع این مشتقات سیلیکونی ترکیبات خانواده آمودایمتیکون، دایمتیکون و دایمتیکونول هستند.
آیا فری سولفات مضر است؟
استفاده از ترکیبات سولفاته به طور قطعی برای سلامت پوست و استحکام تارهای مو مضر است. با این حال باید در نظر گرفت که گاهی ترکیباتی که به صورت جایگزین برای ترکیبات خانواده سولفات مورد استفاده قرار می گیرند، به عنوان مثال همان طور که گفته شد، ترکیبات خانواده سیلیکون و سیلیکون الاستومر می توانند باعث سنگینی تارهای مو شوند. به همین دلیل ممکن است در نتیجه مصرف این محصولات اثرات ناخواسته منفی حاصل آید.
فری سولفات‌ها و احتمال رابطه با بروز تحریک و حساسیت پوست
فرآورده های فاقد سولفات معمولا پتانسیل کمتری برای بروز حساسیت و التهاب دارند. این محصولات با احتمال کمتری از بروز خشکی پوست و التهاب همراه هستند. به طور کلی از آن جا که شویندگی ترکیبات خانواده سولفات و سولفونات بسیار بالاست، باعث شکسته شدن قفس های حاوی ترکیبات مرطوب کننده طبیعی در پوست می شوند.
به همین دلیل احتمال از دست رفتن این ترکیبات طبیعی پوست که NMF نیز نامیده می شوند، در نتیجه مصرف محصولات حاوی سولفات و سولفونات بالاست. دقیقا به همین دلیل مصرف محصولات حاوی سولفات و سولفونات باعث ایجاد خشکی پوست می شود. سولفات همچنین به بافت پیوند های دی سولفیدی کراتین آسیب می زند. به همین دلیل موی افرادی که از این محصولات استفاده می کنند، در معرض خشکی شدید، در هم گره خوردن و موخوره است.
فری سولفات‌ها و تأثیر آنها بر روند رنگبری موها و رنگ موهای رنگ شده
یکی از اساسی ترین نکات در فرمولاسیون فرآورده های آرایشی بهداشتی برای موی رنگ شده، عدم استفاده از سولفات است. ترکیبات خانواده سولفات می توانند به راحتی باعث آسیب لایه های سطحی مو شوند. این ترکیبات می توانند با تغییر pH سطحی پوست کف سر و تارهای مو عملا باعث ایجاد کدورت و از بین رفتن رنگ مو شود.
خطرات حساسیت پوستی به فری سولفات‌ها و علائم آن
مانند هر فرآورده دیگری، فرآورده های حاوی سولفات هم ممکن است باعث ایجاد حساسیت شوند. با این حال محصولات بدون سولفات با احتمال کمتری به پوست و مو آسیب می زنند. بنابراین برای افرادی که موی نازک یا پوست ملتهب دارند، بهتر است از محصولاتی استفاده شود که فاقد سولفات و دارای pH تنظیم شده باشند.
روش‌های شناسایی فری سولفات در محصولات آرایشی و بهداشتی
همین که روی برچسب محصولات آرایشی بهداشتی اثری از کلماتی همچون سولفات و سولفونات دیده نشود، نشان می دهد که محصول سولفات فری است. بنابراین هرگاه به دنبال محصول بدون سولفات بودید، در درجه اول روی بسته بندی به دنبال عبارت “Sulfate Free” باشید. اگر هم خواستید مطمئن شوید، می توانید به برچسب مواد سازنده (Ingredients) محصول نگاه کنید.
وقتی هیچ اثری از نام سولفات و سولفونات ندیدید، یعنی به احتمال بسیار بالا محصول مورد نظر بدون سولفات است. در حال حاضر بسیاری از شرکت ها برای ایجاد یک نوع مزیت رقابتی از درج عبارت هایی همچون “Sulfate-Free” و “Paraben-Free” بر روی جعبه محصول استفاده می کنند.
جایگزینی فری سولفات‌ها با مواد تنظیم کننده شامپو
از جمله مهمترین نکات در طراحی فرمولاسیون شامپوها نحوه استفاده از بافر هاست. ماهیت بافر نقش مهمی در پایداری فزون تر محصولات آرایشی بهداشتی دارد. به علاوه استفاده از pH اسیدی ملایم برای حفظ ظاهر درخشان تارهای مو و از جمله پرمصرف ترین این بافر ها، بافر سیترات است. سیتریک اسید برای سلامت پوست و مو بسیار مفید است. این محصول حتی اثرات ضد جوش هم از خود نشان می دهد.
فری سولفات در محصولات آرایشی برای کودکان
در صورتی که به جای استفاده از ترکیبات خانواده سولفات، از ترکیباتی مانند گلوکونات ها به عنوان سورفاکتانت ها استفاده شده اباشد، بله می توان از این محصولات برای کودکان هم استفاده کرد. چون گلوکونات ها در واقع ترکیباتی با ماعیت قندی هستند. این ترکیبات به راحتی در دستگاه گوارش هضم و جذب شوند.
به این ترتیب است که می توان با خیال راحت از این ترکیب به عنوان کف زا در محصولات کودکان و نوزادان استفاده کرد. به عنوان مثال در فرمولاسیون فرآورده هایی که در وان ریخته می شود. به این محصولات اصطلاحا Bath Products می گویند. یکی از معروف ترین این محصولات Bath Bubble است. بچه در حین حمام ممکن است این کف را بخورد. استفاده از مشتقات گلوکونات باعث می شود ما با خیال راحت بتوانیم از این کف زا ها برای محصولات کودکان بهره بگیریم.
استفاده از محصولات خانگی بدون فری سولفات برای مراقبت از پوست و مو
محصولات خانگی به خصوص آن ها که از ساپونین های گیاهی تهیه می شوند، کمترین خطر را برای شخص دارند. در این فرمولاسیون ها معمولا از سیلیکون هم استفاده نمی شود. در واقع استفاده از کف زا های طبیعی مانند فرآورده های تهیه شده از درخت کنار یا همان برگ سدر می تواند جایگزین فرآورده های شیمیایی شود. فلوس یکی دیگر از فرآورده هایی است که کاملا طبیعی است و می تواند به عنوان کف زا استفاده شود. به این مواد اصطلاحا Natural Foaming Agent می گویند.
میزان استفاده از فری سولفات در محصولات آرایشی و بهداشتی در سطح جهان
امروزه بیش از 15 سال است که از زمان معرفی نخستین محصولات سولفات فری به بازار آرایشی بهداشتی جهان می گذرد. میزان مصرف این فرآورده ها روز به روز در حال افزایش است. طوری که به نظر می رسد روزی برسد که عملا تمام شامپو ها تبدیل به فرم بدون سولفات شوند. با این همه قیمت ارزان تر محصولات حاوی سولفات باعث شده این محصولات به طور کامل از بازار حذف نشوند.
راهکارهای پیشگیری و کاهش تماس با فری سولفات در زندگی روزمره
از جمله مهمترین راهکارها توجه به برچسب محتویات محصولات آرایشی بهداشتی و کاهش میزان مصرف فرآورده هایی است که حاوی سولفات هستند. ممکن است بپرسید از کجا بفهمیم کدام فرآورده فاقد ترکیبات خانواده سولفات و سولفونات است. پاسخ این است: فرآورده ای فاقد سولفات است که در برچسب محتویات آن اثری از کلمه هایی هم چون Sulfonate و Sulfate نباشد.
به این ترتیب می توان از آن ها به عنوان محصولاتی فاقد سولفات استفاده کرد. در برچسب مواد سازنده برخی از این محصولات نوشته شده است که از موادی همچون بتائین و سولفوبتائین استفاده شده است. در این فرمولاسیون ها اگرچه سولفوبتائین استفاده شده. ماده ای که خود هنوز حاوی بنیان سولفات است. با این حال سولفوبتائین در مقایسه با ترکیبات SDS و SLES یا حتی آمونیوم لوریل اتر سولفات بسیار ملایم تر است.
نقش سولفات در ماسک موهای شاربوت
ماسک موهای شاربوت به دو نوع کلی داخل حمام (آبکشی) یا Rinse-out و خارج حمام یا Leave-In تقسیم می شوند[4]. این ماسک ها فاقد مشتقات پارابن هستند. ماسک های داخل حمام در حین استحمام استفاده می شوند. معمولا از این ماسک ها بعد از شستشوی اولیه موها با شامپو استفاده می شود.
مقدار کمی از ماسک روی تارهای مو قرار می گیرد. البته توصیه می شود فرآورده به ریشه مو برخورد نکند. در ماسک مو های شاربوت از سولفات استفاده نشده است. این یکی از بزرگترین مزایای محصولات شاربوت و محصولات مشابه آن است. در ماسک موهای شاربوت به جای استفاده از سولفات عموما از مشتقات کواترنیوم استفاده شده است. به عنوان مثال یکی از این ترکیبات پلی کوات 10 یا پلی کواترنیوم 10 است. ترکیبی پلیمری با ساختار سورفاکتانت کاتیونی.
در واقع پلی کوات یک پلیمر دارای گروه های آمین کواترنیزه است. گروه هایی با بار الکتریکی مثبت که می توانند از ناحیه بار مثبت خود با مولکول های آب پیوند برقرار کنند. این مولکول های پلیمری از ناحیه بدنه لیپوفیل خود نیز با بدنه آلاینده ها وارد پیوند می شوند. بدنه سورفاکتانت پلیمری از این ناحیه با آلاینده ها پیوند هیدروفوبی برقرار می کند. این دقیقا خاصیت شویندگی است. حالا ممکن است این سوال پیش آید که اساسا چرا باید در ماسک مو از سورفاکتانت یا شوینده استفاده کرد.
استفاده از شوینده ها در این ماسک ها معمولا به این دلیل صورت می پذیرد، که برخی از آن ها را در حمام استفاده می کنند. بنابراین باید بتوان آن ها را با استفاده از روش های آبکشی از روی مو حذف کرد. برای وقوع آبکشی نیاز به حضور شوینده های خانواده سورفاکتانت کاتیونی است.
البته در خصوص ایمن بودن مصرف همین ترکیبات هم حرف و حدیث فراوان است. با همه این احوال می توان با در نظر گرفتن نتایج آخرین مطالعات صورت پذیرفته استفاده از ماسک موهای شاربوت را توصیه کرد. به خصوص که این محصولات فاقد مشتقات پارابن هستند.
سخن پایانی
در طول پانزده سال اخیر گرایش به مصرف فرآورده های آرایشی بهداشتی فاقد سولفات و سولفونات افزایش یافته است. یافته های مطالعات انجام شده نشان می دهد که این محصولات با احتمال کمتری از بروز التهاب پوستی یا درماتیت همراه است. به نظر می رسد استفاده از این محصولات با احتمال کمتری از بروز شوره سر نیز همراه باشد.
در واقع در بسیاری از موارد علت مشکلات پوستی خشکی بیش از حد پوست است. استفاده از ترکیبات خانواده سولفات و سولفونات مانند سدیم دودسیل سولفات و سدیم لوریل اتر سولفات اساسا از مهمترین عوامل بروز درماتیت، خشکی پوست و بدتر شدن علائم بیماری هایی نظیر لیخن پلان و سوریازیس است.
این بیماری ها از دسته بیماری های اتوایمیون هستند که پس زمینه ارثی هم دارند. گاهی این افراد در ناحیه کف سر یا اسکالپ مجموعه ای از واکنش های التهابی پوست را از خود نشان می دهند. استفاده از محصولات فاقد سولفات برای پیشگیری از این واکنش های التهابی مفید است.
این محصولات همچنین می توانند تا حد زیادی از ریزش مو پیشگیری کنند. در کنار این محصولات می توان از مکمل های دیگر موثر در درمان ریزش مو مانند قرص روکشدار بست فولات، هیروژن و بیوتین دارو افشان شایگان اشاره کرد.
منابع
تهیه و تنظیم:
